ทุกคนคงได้ผ่านสายตาไปแล้ว กับฉากละครในงานพิธีจองเปรียงในละครพรหมลิขิต ซึ่งทีมงานสามารถจักฉากใหญ่ได้อย่างสวยงาม ซึ่งถ้าตามประวัติศาสตร์
ในช่วงสมัยอยุธยารู้จักกันในนาม “พิธีลอยประทีป” หรือ “พิธีจองเปรียง” เดิมเป็นพิธีบูชาไฟตามความเชื่อในศาสนาพราหมณ์–ฮินดู มีไว้เพื่อสักการะพระพุทธเจ้าและพระแม่คงคา ในกฎมณเฑียรบาลในสมัยอยุธยา ระบุไว้ว่า พิธีดังกล่าวจะจัดขึ้นทุกเดือน 12 ซึ่งจะมีกิจกรรมการชักโคมไฟขึ้นสู่ยอดไม้ และกิจกรรมที่ทำในน้ำคือการลอยโคมลงน้ำ ซึ่งพิธีนี้เป็นต้นแบบของงาน ลอยกระทง
ในปัจจุบัน
เครื่องแต่งกาย ใน ละครพรหมลิขิต จึงค่อนข้างมิดชิด แต่ความหรูหรา สง่างาม ผสานเข้ากับความหลากหลายทางวัฒนธรรมของหลายเชื้อชาติ ด้วยว่าขณะนั้นมีการติดต่อค้าขายหลายประเทศจึงมีเครื่องแต่งกายที่แปลกตาให้เห็นในฉากนี้ อาทิ ฉลองพระองค์ ขุนหลวงท้ายสระ และกรมพระราชวังบวร ที่มีทรงคล้ายเสื้อของชาววิลาศ ลักษณะตัวเสื้อมีความยาวกว่าเสื้ออย่างน้อยทั่วไปสวมถุงเท้ายาวเลยเข่าเพื่อป้องกันลม, การห่มสไบสองชายทับเสื้อแขนกระบอก ของพระอัครมเหสี กรมหลวงราชานุรักษ์, การห่มคลุมผ้าขนสัตว์ผืนใหญ่กันลมหนาวของพระมเหสี เจ้าครอกจันทบูร และนุ่งผ้าเขียนลายทอง ในงานพระราชพิธีสำคัญนี้ด้วย
พิธีจองเปรียงลดชุดลอยโคม ประกอบด้วย 2 กิจกรรม
- จองเปรียญ คือ โคมไฟที่ได้จากการจุดไฟเผาน้ำมันเนย การชักโคมขึ้นสู่ยอดเสาเพื่อให้แสงส่องสว่างอยู่ท่ามกลางความมืด เมื่อระยะเวลาผ่านไปโคมจะตกลงสู่แม่น้ำ เป็นการขอขมาดินและน้ำที่ทำให้พืชผลเติบโตสมบูรณ์
จอง มาจากคำว่า “จง” ในภาษาเขมร แปลว่า ผูก หรือ โยง หมายถึง การประคับประคองให้มีแสงสว่าง และเปรียง มาจากคำว่า “เปฺรง” ในภาษาเขมร แปลว่า น้ำมัน ในที่นี้หมายถึงน้ำมันเนยที่ได้จากน้ำนมของวัว หรือควาย ผสมกับน้ำแล้วเจียวให้แตกมัน
- ลดชุด แท้จริงแล้วยังไม่พบนิยามหรือคำอธิบายที่แน่ชัด แต่ในแง่ศัพท์ ลดชุด หมายถึง เครื่องจองเปรียงขนาดเล็ก จัดวางเป็นแถวตามแนวไฟในช่องที่เจาะไว้ตามผนังกำแพงเมือง หรือกำแพงวัง
โดยจากพิธีจองเปรียง มาถึงพิธีลอยกระทง เป็นประเพณีของไทยที่ปฏิบัติสืบต่อกันมาแต่โบราณ จะเริ่มทำตั้งแต่ กลางเดือน 11 ถึงกลางเดือน 12 ซึ่งเป็นฤดูน้ำหลาก น้ำจะเต็มสองฝั่งแม่น้ำ ที่นิยมมากคือ ช่วงวันเพ็ญเดือน 12 เพราะพระจันทร์เต็มดวงทำให้แม่น้ำใสสะอาด แสงจันทร์ส่องเวลากลางคืน เป็นบรรยากาศที่สวยงาม เหมาะแก่การลอยกระทง
ขอขอบคุณข้อมูลจาก
- https://www.thaipbs.or.th/news/content/334095#
- https://www.sanook.com/movie/159863/
- https://www.bangkokbiznews.com/news/news-update/1099671
- https://www.thairath.co.th/novel/news/2741801
- https://www.komchadluek.net/kom-lifestyle/lifestyle/563869
